Dom Praktyk Twórczych - www.dpt.kostrzyn.pl

^{Logo Bauhausu, projekt Oskar Schlemmer}

Przed otwarciem Domu Praktyk Twórczych, podczas omawiania idei miejsca, jako jeden z głównych wzorów wymieniany był Bauhaus. Nie bez przyczyny.

^{Budynek Bauhasu w Dessau}

W 1919 roku Walter Gropius założył w Weimarze uczelnię artystyczną - Staatliches Bauhaus - Dom Budownictwa. Manifest inauguracyjny kończył się słowami: „Chcemy stworzyć nową korporację rzemieślniczą, odrzucając klasową pychę, która nieprzebytym murem oddziela rzemieślników od artystów. Musimy wspólnie zapragnąć, wyobrazić sobie i przygotować nowy gmach przyszłości, harmonijnie łączący architekturę, rzeźbę i malarstwo”. Gropius wyrażał świadomą ambicję przywrócenia jedności wszystkich sztuk pod prymatem współczesnej architektury w imię konkretnych potrzeb współczesnej cywilizacji przemysłowej. Nawiązywał ideowo do średniowiecznych strzech budowlanych (Bauhütte) grupujących budowniczych katedr. W programie czytamy, że zadaniem Bauhausu, jako uczelni, miało być „duchowe, rzemieślnicze i techniczne przygotowanie twórczo uzdolnionych ludzi do samodzielnej pracy, szczególnie w dziedzinie budownictwa, oraz do praktycznych doświadczeń dotyczących budynków mieszkalnych i urządzania wnętrz, a także wzornictwa przemysłowego (…) Bauhaus dąży do koordynacji wszelkich wysiłków twórczych, by osiągnąć w nowej architekturze zjednoczenie szkolenia artystycznego i projektowania (design). Ostatecznym, choć odległym celem Bauhausu jest kolektywne dzieło - Budowla - w którym nie ma granicy między sztukami strukturalnymi a dekoracyjnymi”.

^{Otti Berger na balkonie Bauhausu, foto: Lotte Stam-Beese, 1930 / Kobiety na schodach, foto: T. Lux Feininger, 1928 / Oskar Schlemmer, Kobiety na schodach, 1932 /  Lucia Moholy, Bauhaus, ok. 1928}

Do postępowych przejawów w programie działania uczelni przypisać możemy na przykład: łączenie studiów teoretycznych z zajęciami praktycznymi, sztuki z produkcją przemysłową, próby pogodzenia przemysłu i rzemiosła - „uczłowieczanie” przemysłu, poznawanie właściwości materiałów, stosowanie modułów i form powtarzalnych, docenianie w projektach potrzeb psychologicznych i socjologicznych człowieka - obok ergonomii, podkreślanie roli świadomej kompozycji, interdyscyplinarność - praca w zespołach projektowych, docenianie potrzeby odpowiedniej praktycznej edukacji do odbioru pośród najmłodszych - Walter Gropius w programie doceniał szkoły Montessori, które miały stanowić „znakomite przygotowanie dla twórczego programu Bauhausu, ponieważ rozwijany jest w nich cały organizm ludzki”. Pośród studentów sporą, na tle innych uczelni, grupę stanowiły kobiety, obecne również pośród prowadzących zajęcia mistrzów. Z Bauhausem związani byli między innymi: Walter Gropius, Lyonel Feininger, Paul Klee, Oscar Schlemmer, Vassily Kandinsky, Laszlo Maholy-Nagy.

Zajęcia w autorskich pracowniach mistrzowskich architektury, rysunku, fresku, witrażu, metalurgii, stolarki i meblarstwa, scenografii, fotografii, tkactwa i materiałoznawstwa, garncarstwa, drukarstwa i introligatorstwa prowadzone były przez mistrzów-artystów (teoria) i mistrzów-techników (praktyka).

^{Haus am Horn w Weimarze}

Wśród realizacji Bauhausu na pierwszym planie są obiekty architektoniczne: eksperymentalny dom Haus am Horn w Weimarze z 1923 roku - projektu Georga Muchego, zespół budynków drugiej siedziby Bauhausu w Dessau z lat 1925–1926, zaprojektowany przez Waltera Gropiusa (wnętrza projektowano i wykonano w warsztatach szkolnych) oraz domy mistrzów w Dessau - również projektu Waltera Gropiusa. Prócz tego postało wiele projektów i prototypów przedmiotów codziennego użytku, obiektów artystycznych i dekoracyjnych, projektów typograficznych i innych. Choć niekiedy mówi się o tak zwanym „stylu Bauhausu”, to trudno byłoby tutaj wyodrębnić jakieś cechy charakterystyczne. Powstawały tu po prostu dobre projekty i realizacje i podstawy współczesnej myśli projektowej, które dziś uznajemy za normę.

^{Marianne Brandt, imbryk metalowy, 1924 / Margarete Marks-Heymann, filiżanka, 1930}

Szkoła prowadziła również działalność wydawniczą propagującą nowoczesne trendy w sztuce. W słynnej serii „Bauhausbücher” wydano podstawowe teksty z teorii sztuki nowoczesnej, np. Świat bezprzedmiotowy Malewicza, Szkicownik pedagogiczny Klee’go oraz prace Mondriana, Kandinsky’ego i innych.

^{Projekty przedmiotów codziennego użytku}

Bauhaus przeniósł się w 1925 roku do Dessau, gdzie działał do 1933 roku, kiedy to padł ofiarą nazizmu i musiał zamknąć swoje bramy. Nie oznaczało to jak się okazało końca Bauhausu, który próbowano później w różnych miejscach i w różnej formie reaktywować. Wiele uczelni artystycznych i instytucji edukacyjnych bezpośrednio nawiązuje do idei Bauhausu, dzięki czemu widzimy jego wpływ na szkolnictwo artystyczne, zwłaszcza działające w sferze projektowania - w architekturze, wzornictwie i ogólnie - w projektowaniu produktu.
Zmieniło się również podejście twórców, przywiązujących odtąd dużą wagę do zagadnień psychologicznych i socjologicznych związanych z własnymi projektami i całościowego podchodzenia do projektowania. Przykładem może być twórczość architektoniczna Le Corbusiera, a na gruncie polskim - Zofii i Oskara Hansenów.

 Dawne logo fundacji Bauhaus-Dessau
 
.

...i teraz przyjrzyjmy się Domowi Praktyk Twórczych: Znajdujemy się w domu - dawnej willi kostrzyńskiego przemysłowca Otto Wagenera - z wnętrzem odnowionym według projektu stworzonego w duchu Bauhausu, ale być może też holenderskiej grupy „De Stijl” i Kazimierza Malewicza (współpracujących na różnych ideowych poziomach z Bauhausem). Wewnątrz znajdują się pracownie, w których twórcy w swoich dziedzinach prowadzą zajęcia według autorskich programów, łącząc wiedzę teoretyczną i podstawy wiedzy o materiałach z praktycznym działaniem we właściwym tworzywie i z twórczością. Dodatkową edukacyjną rolę pełnią: czytelnia z bogacącym się księgozbiorem i świetlica - miejsce spotkań i oświaty - z zapleczem prezentacyjnym z projektorem. Świetlica może również doskonale pełnić rolę sali wystawowej dla niewielkich wystaw, przede wszystkim prezentujących pracę poszczególnych pracowni oraz zaproszonych twórców. Wystawa przemysłowej historii Kostrzyna, związana z miejscem, w którym działamy, łączy współczesne działania historycznymi korzeniami. Pomieszczenia i pracownie mogą być oparciem dla przeprowadzanych przez nas warsztatów, plenerów, okazjonalnych akcji artystycznych, spotkań oraz wydarzeń związanych z twórczością i wiedzą o kulturze. W planie jest związana z kulturą działalność wydawnicza. Bauhaus nie powstał ani w Berlinie ani w Monachium - ówczesnych ośrodkach kultury, lecz w Weimarze i Dessau - miejscowościach o dużo mniejszym znaczeniu kulturalnym. Dom Praktyk Twórczych nie powstał w Warszawie, Poznaniu czy Gorzowie - powstał w Kostrzynie, czyli również na kulturalnej prowincji. To dobry punkt początkowy dla naszych działań. Nie ma tu pracowni architektury, która w Bauhausie spajała wszystkie działania. Mamy jednak Dom, w którym jesteśmy. To jego architekturę właśnie budujemy naszą obecnością tutaj. Tworzymy go wspólnie: prowadzący zajęcia, osoby współtworzące działanie Domu - oraz uczestnicy. W innym sensie budujemy Dom w nowym miejscu - w naszych umysłach. Przyjemnie jest obserwować, jak uczestnicy z odbiorców twórczości zmieniają się w świadomych twórców. Dom Praktyk Twórczych pełni tu (oczywiście w przenośni) rolę kamienia filozoficznego w alchemicznej przemianie - permutacji.

M. S.

Bibliografia

• Lakshmi Bhaskaran, Design XX wieku. Główne nurty i style we współczesnym designie, ABE Dom Wydawniczy, Warszawa 2006;
• Praca zbiorowa, Od Maneta do Pollocka. Słownik malarstwa nowoczesnego, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1973;
• Bożena Kowalska, Od impresjonizmu do konceptualizmu. Odkrycia sztuki, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1989;
• Elżbieta Grabska, Hanna Morawska (wybór i opracowanie), Artyści o sztuce. Od van Gogha do Picassa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1977;
• Przemysław Trzeciak, Przygody architektury XX wieku, Nasza Księgarnia 1974;
  
  

Źródło ilustracji: Wikimedia Commons

Zapraszamy do zwiedzania naszej strony i czytania artykułów:

• Misja Domu Praktyk Twórczych, czyli wyjaśnienie po co jesteśmy. 
• Dom - Praktyka - Twórczość, czyli o nazwie naszego Domu 
• Świetlica „Praktyki”, czyli ważne miejsce w Domu
• Świetlica, czyli słów kilka o miejscu zwanym świetlicą
• Dodatki do Świetlicy, czyli dodatkowo o miejscu zwanym świetlicą
• Artykuły, czyli miejsce, w którym pojawiają się nasze ważne i mniej ważne ale potrzebne teksty, na przykład na temat wzornictwa, Bauhausu i innych zjawisk w sztuce i kulturze.